Stworzenie ośrodka kultury jest jednym z najważniejszych celów statutowych i strategicznych Fundacji Dziedzictwa Rzeczypospolitej. Inwestycja polega na rewitalizacji i modernizacji XIX wiecznego mazurskiego folwarku umiejscowionego na terenie historycznej wsi Mieruniszki, na pograniczu Mazur Garbatych i Podlasia.
Mieruniszki to średniowieczny jaćwieski ośrodek grodowy, wzmiankowany już w 1326 roku w dziele krzyżackiego kronikarza Piotra z Dusburga Chronicon terrae Prussiae (Kronika ziemi pruskiej). Dusburg opisał w nim m.in. ostatnią, rozstrzygającą wyprawę Krzyżaków na Jaćwież. Poprowadził ją w 1283 roku Friedrich von Holle, który poprowadził swoje siły na teren Jaćwieży, m.in. w okolicę Mieruniszek i Cimoch. Podczas stoczonej tu bitwy zginął zarówno Friedrich von Holle, jak i większość Jaćwingów zamieszkujących włości Meruniska, a sam gród został spalony.
Nieco ponad 100 lat później, w 1422 roku Mieruniszki jako miejscowość graniczną odnotowano w traktacie pokojowym zawartym w Mełnie pomiędzy Królestwem Polski, Wielkim Księstwem Litewskim a zakonem krzyżackim. Znajdujące się w Prusach Mieruniszki zasiedlono ponownie w pierwszej połowie XVI wieku, w czasach gdy Prusy były już lennem Rzeczypospolitej. Zaraz po założeniu wsi, wybudowano w niej drewniany kościół, będący pierwszą parafią na ziemi oleckiej.
Historia odcisnęła swe piętno na Mieruniszkach także podczas Potopu Szwedzkiego, gdy po zniszczeniu armii szwedzko-brandenburskiej w bitwie pod Prostkami 8 października 1656 roku, armia litewsko-tatarska przystąpiła do pustoszenia ziem elektorskich, w odwecie za wspieranie Szwedów przeciw Rzeczypospolitej. Wtedy to prawdopodobnie spalony został przez Tatarów drewniany kościół ewangelicki w Mieruniszkach. Dwa tygodnie później, 22 października 1656 roku pomiędzy Mieruniszkami a Filipowem, rozegrała się bitwa pomiędzy wojskami polskimi a szwedzko-brandenburskimi. Po 1864 w Mieruniszkach osiedlać się mieli Powstańcy Styczniowi uciekający z graniczącego z wsią zaboru rosyjskiego.
Mieruniszki rozwijały się prężnie od drugiej połowy XIX w. aż do drugiej wojny światowej. W latach 70. XIX wieku polska ludność stanowiła ponad 70% mieszkańców parafii Mieruniszki (3067 Polaków na 1006 Niemców). Kościół murowany wybudowany w miejscu spalonego drewnianego w 1710 roku, stanowił siedzibę parafii. W 1939 roku w Mieruniszkach mieściły się władze lokalne, dwór, szkoła, mleczarnia, kilka gospód, młyn, kilka cmentarzy ewangelickich i żydowski kirkut, komorę celną i posterunek graniczny oraz cztery przystanki kolejki wąskotorowej z biegnącej z Olecka do Garbasu. Po II wojnie w wyniku decyzji administracyjnych, większość zabudowy Mieruniszek została rozebrana na cegłę, a miejscowość zredukowano do funkcji Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Współcześnie, z wsi liczącej przed 1939 r. blisko 4000 mieszkańców, ocalały niszczejące ruiny kościoła i kilka pojedynczych budynków, w tym siedlisko w którym znajduje się siedziba Fundacji Dziedzictwa Rzeczypospolitej. Zabudowania te widnieją już na mapach z 1888 roku.
W nocy z 3 na 4 września 1939 roku w Mieruniszkach, znajdujących się wówczas na terenie Prus Wschodnich, miał miejsce jeden z nielicznych rajdów Wojska Polskiego na teren III Rzeszy podczas Wojny Obronnej 1939, dokonany przez pododdział Suwalskiej Brygady Kawalerii. Więcej o historii Mieruniszek >>>
Projekt Ośrodka Kultury w Mieruniszkach zakłada przebudowę, rozbudowę, modernizację budynków folwarcznych: obory i stajni wykonanych z ciosów kamiennych. Stworzą one bazę regionalnego ośrodka kultury i domu spotkań, pełniącego funkcją kulturotwórczą, edukacyjną, społeczną i integracyjną. Znajdą się w nich: całosezonowa sala koncertowa, sale konferencyjne, warsztatowe, kinowe i wystawiennicze, świetlica dla młodzieży, lokalna izba pamięci, serwerownia, pracownia kreacji produktów tradycyjnych i regionalnych oraz podstawowa baza logistyczna. Dalsze plany zakładają również odbudowę stodoły z przeznaczeniem na scenę letnią i salę do warsztatów tańca tradycyjnego i potańcówek ludowych. Projekt umożliwi rozwój instytucjonalny, kompetencyjny i ewaluację działań Fundacji w sferze kultury i dziedzictwa oraz międzynarodową wymianę kulturalną. Obecnie rozwój ten utrudnia brak własnej siedziby, niezbędnej dla realizacji celów statutowych Fundacji.
W latach 2020-21 roku przygotowano projekty architektoniczno-budowlane ośrodka, dokumentację techniczną oraz uzyskano wymagane pozwolenia budowlane. Budowa ośrodka została rozpoczęta w 2022 roku. Od wbicia tzw. „pierwszej łopaty” przeprowadzone zostały prace ziemne, fundamentowe, odtworzono ceglano-kamienne ściany parteru wraz ze stropem i częścią ścian kolankowych.
Zadanie „Budowa ośrodka kultury Fundacji Dziedzictwa Rzeczypospolitej” dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu INFRASTRUKTURA KULTURY 2022.
